Raporti ”brutal” i Bankës Botërore: Kosova me pako të dështuara sociale, me çmime të larta e ngadalësim të rritjes ekonomike

Sipas raportit më të fundit të Bankës Botërore për ekonominë në Evropë dhe Azinë Qendrore, të titulluar “Mbrojtjes Sociale për Rimëkëmbje”, rritja reale e Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB-së) të Kosovës parashikohet të bjerë në 3.1% në vitin 2022 si rezultat i rënies së investimeve dhe shpenzime private, shpenzimet kapitale mbetën jashtëzakonisht të ulëta, importet e mallrave u rritën nominalisht me 26 për qind deri në korrik 2022, duke rënduar deficitin tregtar të Kosovës, rritja ekonomike vazhdon të pengohet nga niveli i lartë i papunësisë,presioni i çmimeve në rritje po varfëron edhe më shumë më pak të pasurit, pakot e ndihmës sociale vlerësohen të jenë të ngurta dhe mund t’u ofrojë njerëzve më në nevojë vetëm pak siguri.

Rritja e PBB-së në vitin 2022 parashikohet të bjerë në 3.1 për qind, shumë më poshtë potencialit. Presionet inflacioniste parashikohen të ulin fuqinë blerëse, duke kufizuar rritjen e konsumit privat.

“Në vitin 2022, rritja reale e PBB-së parashikohet të bjerë në 3.1% për shkak të rënies së investimeve dhe shpenzimeve private. Eksportet e mbajtën ekonominë relativisht në rritje. Mbështetja për të pakësuar efektet e rritjes së çmimeve të energjisë dhe ushqimeve duhet t’u drejtohet më të cenuarve në situatën aktuale. Reformat strukturore të përshpejtuara në fushat e energjisë, arsimit, mbrojtjes sociale dhe kujdesit shëndetësor duhet të zbatohen gjatë viteve të ardhshme nëse duam të promovojmë një rritje gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme.” – thuhet në raport.

Rritja ekonomike dhe lufta kundër varfërisë vazhdojnë të pengohen rëndë nga nivelet e ulëta të punësimit dhe pjesëmarrjes në tregun e punës, veçanërisht nga gratë.

Derisa punëdhënësit raportojnë gjithnjë e më shumë vështirësi në plotësimin e vendeve të lira të punës, informaliteti dhe mospërputhjet e aftësive që kanë përcaktuar prej kohësh tregun e punës janë ende të pranishme.

Sipas këtij raporti, pjesëmarrja e ulët e fuqisë punëtore dhe punësimi, veçanërisht në mesin e grave, vazhdojnë të jenë një pengesë e madhe për rritjen dhe reduktimin e varfërisë.

“Raporti i Mbrojtjes Sociale për Rimëkëmbje” vlerëson se tregu i punës mbetet i mjaftë i ndikuar nga informaliteti dhe mospërputhjet e aftësive, me punëdhënësit që raportojnë gjithnjë e më shumë vështirësi në plotësimin e pozitave të punës, thuhet në këtë raport.

Sa i përket krizës energjetike, kapaciteti i vjetëruar i prodhimit të energjisë vazhdon të jetë një burim kryesor i cenueshmërisë.

Përmes këtij raporti të Bankës Qendrore për Evropë dhe Azinë Qendrore, vlerësohet se rritja e kostove të importit të energjisë është një sfidë e madhe për vitin 2022 dhe mund të ketë një ndikim negativ për shkak të rritjes së kërkesës për subvencionimin e importeve të energjisë elektrike.

Fleksibiliteti për të reduktuar efektet e inflacionit në rritje, i cili është përkeqësuar nga konflikti në Ukrainë, konsiderohet të jetë jashtëzakonisht minimal nga ky raport.

Pavarësisht shumave të konsiderueshme të parave që shpenzohen për mbrojtjen sociale, raporti vlerëson se programi i ndihmës sociale është i ngurtë dhe mund t’u ofrojë njerëzve më në nevojë vetëm pak siguri.

Shqetësues mbetet vazhdimi i presioneve të çmimeve të energjisë dhe ushqimeve të cilat Banka Botërore thotë se po gërryejnë më tej fitimet e disponueshme tek më pak të pasurit, të cilët shpenzojnë një pjesë më të madhe të buxhetit të tyre për këto nevoja.

Rritja e PBB-së ra në 3.2 për qind në gjysmën e parë të 2022, e nxitur nga kërkesa e brendshme dhe eksportet, pasi arriti një rekord prej 10.5 për qind në vitin 2021.

Nga ana e prodhimit, sipas të gjeturave në këtë raport, sektori i shërbimeve ishte shtytësi kryesor i zgjerimit ekonomik, i nxitur nga remitancat.

Në gusht 2022, një rritje e kostove të importit bëri që inflacioni të rritet në qiell dhe të arrijë në 13% deri në gusht 2022, kostoja e ushqimit dhe e transportit ishte rritur me pothuajse 20 për qind, duke dëmtuar në mënyrë disproporcionale më të pafavorizuarit, vlerëson raporti.

Siç na tregojnë edhe të dhënat e ASK-së çdo muaj, eksportet – veçanërisht për mallrat e përpunuara – u rritën me 29.4 për qind në korrik.

Importet e mallrave – që përfaqësonin 53.4 për qind të PBB-së në vitin 2021 – u rritën nominalisht me 26 për qind deri në korrik 2022, duke përkeqësuar më tej deficitin tregtar strukturor të lartë të Kosovës.

Totali i të ardhurave tatimore u rrit me 15.4 për qind nga viti në vit deri në fund të gushtit 2022, falë inflacionit.

Shpenzimet korrente u rritën me 17.6 për qind gjatë të njëjtës kohë dhe ka të ngjarë të rriten më tej pasi qeveria zbaton masat për zbutjen e inflacionit dhe subvencionimin e energjisë që arrijnë në më shumë se 4.5 për qind të PBB-së.

Shpenzimet kapitale mbetën jashtëzakonisht të ulëta me një normë ekzekutimi prej 17 përqind deri në fund të gushtit dhe pothuajse 30 për qind më e ulët se një vit më parë, vlerëson raporti.